Lấy gì đảm bảo rằng chiến tranh xâm lược của ngoại bang sẽ không lặp lại trên dải đất hình chữ S?
Lại một lần nữa, Lịch sử bị ngành Giáo
dục gián tiếp loại khỏi “cuộc chơi” trí tuệ. Lần trước Lịch sử không
được chọn làm môn thi vì trò bốc thăm may rủi của Cục Khảo thí và Kiểm
định chất lượng giáo dục Bộ GD&ĐT [1], đó là chuyện của người lớn.
Lần này, chắc hẳn sự việc đã được
“nghiêm túc rút kinh nghiệm” nên người ta giao quyền quyết định cho trẻ
con, rủi không có hoặc có rất ít trẻ chọn Lịch sử làm môn thi thì đó
không phải là lỗi của người lớn. Âu đó cũng là cái đạo làm quan xưa nay
không hề thay đổi.
 |
| Hình ảnh minh họa Hai Bà Trưng đánh giặc |
Nhân chuyện này, lại nhớ đến sự lọc lõi
của quan trường thủa xưa. Truyện rằng Vua sai hai vị quan văn, quan võ
đi tuần sát vùng quê. Quan văn đi trước quan võ chừng một dặm. Một đứa
trẻ chăn trâu ngồi trên cây xung đầy quả ven đường, thấy kiệu quan đi
bên dưới bèn vặt xung chín ném vào kiệu khiến quần áo quan bị bôi bẩn.
Lính hầu thấy thế lôi đứa trẻ xuống định
đánh cho một trận. Quan xua tay không cho đánh, lại móc túi cho đứa bé
ít tiền rồi đi tiếp. Một lát sau thấy có kiệu đi tới, đứa bé liền trèo
lên cây hái quả ném xuống hy vọng sẽ được cho tiền lần nữa.
không ngờ quan võ nổi điên lôi đứa bé
xuống đánh cho một trận thâm tím mặt mày. Thế mới biết trẻ con ngây thơ,
chỉ vì thích tiền đến nỗi bị đòn đau. Quan văn không đánh người không
có nghĩa là đứa bé không bị đánh, điều này chỉ quan văn là nhìn thấy
trước.
Những học sinh ngày nay không phải thi
Lịch sử thì vui mừng xé đáp án, vở ghi vứt trắng sân trường, nhiều người
phê phán song cũng có người lên tiếng bênh vực. Trẻ em học phổ thông
đâu đã đủ lớn để nhìn xa trông rộng, chúng chỉ không thích Lịch sử,
chúng đâu có biết sau này lớn lên, rủi có đi thi hoa hậu sẽ có lúc bị
“chỉnh đốn” như ý kiến của Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Thanh Sơn:
“Rất nhiều Hoa hậu xưa nay tôi đã từng
nghe, hỏi lịch sử đất nước thì không biết gì, hỏi một đằng, trả lời một
nẻo. Tôi không muốn nhắc lại, nhưng cả đất nước đều biết… chúng ta cần
chú trọng bồi dưỡng cho hoa hậu những kiến thức lịch sử trước các
cuộc thi sắc đẹp”. [2]
Trẻ con chắc sẽ cảm ơn các “quan văn”
Giáo dục vì không không những không bị ép học mà còn được khuyến khích,
tạo điều kiện cho các cháu bỏ học Lịch sử, liệu các cháu có lường được
khi vào đời không sớm thì muộn sẽ có lúc tiếp xúc với các “quan võ” khác
như Thứ trưởng Nguyễn Thanh Sơn?
Còn hơi sớm để kết luận năm nay có bao
nhiêu phần trăm học sinh đăng ký thi môn Lịch sử, tuy vậy có một thực tế
từ “ngày xửa ngày xưa” ngành Sư phạm luôn là lựa chọn cuối cùng của học
sinh khi đăng ký thi cao đẳng, đại học, trong ngành Sư phạm thì Lịch sử
lại cũng luôn thuộc hàng áp chót.
Có lẽ đã quá thấm thía câu “nếu anh bắn
vào lịch sử bằng súng lục thì tương lai sẽ bắn anh bằng đại bác” nên
thay vì dùng súng người ta dùng “cái tát”.
 |
| Chiến tranh bảo vệ tổ quốc tại biên giới phía Bắc năm 1979 |
Không phải chỉ là tát cho Y tế “rơi răng” [3] mà còn là cái tát khiến cho Lịch sử “không còn cái răng mà ăn cháo”.
Lâu nay có một quan niêm phổ biến: Lịch
sử là sự ghi chép (đôi khi không trung thực) các cuộc chiến, cuộc cách
mạng, là các sự kiện diễn ra trong quá khứ… Tìm trong sách giáo khoa
lịch sử sẽ thấy đầy rẫy các con số, ngày tháng biến động… Sách giáo khoa
trở thành “thánh kinh” mà cả thầy và trò đều phải thuộc lòng. Với món
ăn khô cứng như vậy trẻ con nhai vào là “gãy răng” chả cần phải dùng
đến… “cái tát”.
Việc thế hệ trẻ không hứng thú với môn
Lịch sử không phải là chuyện lạ, lạ là ở chỗ người lớn đang “nghe theo”
trẻ con, đang để cho trẻ con tự chọn. Đây không phải là tôn trọng quyền
trẻ em, cũng không phải là biểu hiện quyền con người, nó giống như cái
mà dân gian thường nói “túng quá hóa liều”.
Muốn hiểu Lịch sử cần có tư duy triết
học, áp đặt quan điểm cá nhân dễ làm méo mó lịch sử. Sẽ rất nguy hại
nếu như các chuyên gia, giảng viên lịch sử không quan tâm nhiều đến
triết học, xem nhẹ tư duy triết học khi soạn sách giáo khoa cũng như khi
dạy học.
Các nhà tư tưởng lớn của nhân loại đều
thống nhất quan điểm: “Triết học là khoa học của các khoa học”, Hegel
thì cho rằng: “Lịch sử và Triết học là hai hình thái tương đương”. Từ đó
suy ra Lịch sử, trong một chừng mực nào đó, cũng là khoa học của các
khoa học.
Sự khác nhau là ở chỗ Triết học nghiên
cứu các quy luật, cái mà con người không thể nhìn thấy, không thể sờ nắm
được, Lịch sử thì ngược lại, nghiên cứu cái có thật, cái đã và đang
diễn ra trước mắt chúng ta.
Từng có nhận định ngây thơ rằng những gì
đang diễn ra không phải là lịch sử. Chính vì thế C.Mác mới nói: “sự
phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử -
tự nhiên”. [4]
Trái tim con người nằm ở bên trái, đó là
sự thật, đó là điều có thể cảm nhận bằng giác quan, ngày nay còn có thể
chụp ảnh lưu lại. Trái tim chân chính luôn thuộc về lẽ phải, đó là điều
không nhìn thấy, không cầm nắm được, đó là tư duy triết học. Dạy cho
trẻ con, rằng trái tim luôn ở “bên trái” mới chỉ là dạy về hình thức chứ
không phải là hình thái, đó là sai lầm không thể tha thứ bởi nó sẽ hình
thành nên nhận thức sai lệch của học trò.
Hạ thấp vai trò môn Lịch sử trong trường
phổ thông cũng có nghĩa là hạ thấp vai trò của Lịch sử đất nước. Khi
không còn truyền thống, con người sẽ chỉ sống bằng vật chất và những ý
tưởng lai căng, rất dễ bị cuốn hút bởi vẻ hào nhoáng của nước ngoài.
Ý nghĩ cho rằng trái tim luôn ở “bên
trái” có thể khiến người ta nghi ngờ những lẽ phải mà “bên trái” ấy
hướng tới, từ nghi ngờ đến phủ nhận chỉ có một giới hạn mong manh.
Nếu người ta chỉ nhìn vào cái cụ thể,
cái có thể nhìn bằng mắt thì sẽ không cảm nhận được cái ẩn chứa đằng
sau, nói như triết lý của đạo Phật: “trong sắc có không, trong không có
sắc”, cái nhìn thấy ẩn chứa cái không nhìn thấy. Nói cách khác, tư duy
“cầm nắm” chính là nguồn gốc tạo ra trình độ thấp và đó chính là rào cản
của tiến bộ.
 |
| Bức tranh miêu tả cuộc chiến đấu bảo vệ đảo Gạc Ma của Hải quân Việt Nam ngày 14-3-1988 được treo tại Phòng Truyền thống của Vùng 4 Hải quân. |
Vấn đề đặt ra là tại sao cứ động đến lịch sử là người ta lại e ngại?
Đặc biệt là môn Lịch sử trong nhà trường. Tại sao bốn mươi năm sau các
cuộc chiến chống xâm lược năm 1974, 1979, 1988 trẻ em vẫn không được học
về những biến cố đau thương trong quá khứ?
Sợ hãi không phải là truyền thống của
người Việt, tổ tiên ta luôn hiểu câu nói: “một dân tộc không dám đấu
tranh, dân tộc đó xứng đáng làm nô lệ”. Cố tình né tránh, cố tình ru ngủ
mình bằng tình cảm này nọ chẳng khác gì gieo mầm sợ hãi cho thế hệ trẻ.
Triết học Mác-Lênin khẳng định, sự tiến
hóa của nhân loại không theo đường thẳng mà là đường xoắn ốc, vậy phải
chăng hôm nay chúng ta đang sống chính là sự sự tái hiện một quá khứ xa
xưa nào đó ở mức cao hơn.
Theo quy luật ấy lấy gì đảm bảo rằng
chiến tranh xâm lược của ngoại bang sẽ không lặp lại trên dải đất hình
chữ S? Lấy gì đảm bảo rằng những con “cá lớn” sẽ chuyển sang ăn cỏ mà
không nuốt cá bé?
Một hệ thống được gọi là cô lập nếu hệ
đó không có sự trao đổi năng lượng cũng như vật chất với môi trường
ngoài. Trong hệ thống như vậy trạng thái nhiệt tổng thể của nó là không
thay đổi, nếu một chỗ nào đó nguội đi thì chỗ khác sẽ nóng lên.
Quy luật ấy không chỉ đúng với khoa học
tự nhiên mà còn đúng với khoa học xã hội. Chừng nào trái đất vẫn còn cô
lập trong vũ trụ thì các cuộc chiến không bùng lên ở nơi này thì sẽ ở
nơi khác, thế giới luôn bất ổn.
Chỉ khi nào loài người đối mặt với các
nền văn minh ngoài trái đất, không còn cô lập thì mâu thuẫn mới có thể
đẩy ra ngoài và chiến tranh giữa các quốc gia, dân tộc mới có cơ không
bùng nổ.
Nhận thức được điều đó để dạy cho con
cháu luôn cảnh giác, luôn rèn luyện bản lĩnh của một dân tộc biết chiến
đấu và không sợ chiến đấu, điều này không tách rời việc dạy cho thế hệ
trẻ lịch sử dân tộc.
Vũ khí không phải là yếu tố quyết định
thành bại trong cuộc chiến bảo vệ tổ quốc, một chiến binh tự do chiến
đấu vì quê hương sẽ mạnh hơn bất kỳ tên lính đánh thuê nào dù chúng được
trang bị tận răng.
 |
| Cảnh tượng học sinh xé Đề cương môn Sử khi nghe tin Sử không phải là môn thi tốt nghiệp. Sự việc xảy ra vào năm trước. (ảnh minh họa) |
Không thể để tồn tại nghịch lý sinh viên
người nước ngoài hiểu lịch sử Việt hơn sinh viên người Việt. Làm mai
một lịch sử dân tộc dẫn tới đánh mất truyền thống dân tộc không đơn
thuần chỉ là mất cảnh giác mà còn là tiếp tay cho những mưu đồ lâu dài
của ngoại bang, đó cũng chẳng khác gì hành động bán nước.
Liệu đã đến lúc cần phải có tòa án lương tâm đối với những quyết định thiển cận của một số quan chức thiếu tâm và chưa đủ tầm?
-----------------------------------------------